Закир Къуртнезир 70 йыллыгъы мунасебетинен
И. Гаспринский адына
къырымтатар Джумхуриет
китапханеси
Закир Къуртнезир 70
Акъмесджит, 2003
Закир Къуртнезир эдебий джерьянлар ичинде яратыджылыкънен мешгъуль. О не иш япса да эписи къырымтатар эдебиятынен, медениетинен багълыдыр. Бир кере башлагъан ишине омюр бою садыкъ олып къалды. Денъишмеди, авушмады, ташламады…
Закир Къуртнезир 1933 сенеси декабрь 12-де Къырымда, Балыкълава районындаки Варнаутка (шимди Гончарное) коюнде колхозджы Къуртнезир Хайредин огълунынъ къорантасында догъды. Балалыгъынынъ ильк йыллары Къырымда, сонъра Озьбекистаннынъ Янъыкъургъан районындаки Мешан коюнде кечти.
1952-1954 сенелери Наманган Девлет оджалар институтынынъ физика-риазият болюгини битирди. Чартакъ ве Чиназ районларындаки орта мектеплерде оджалыкъ япты.
Эдебияткъа талебелик йылларындан авесли олгъан Закир 1957 сенесининъ августында Ташкент виляети Янъыёл район газетасына ишке авушты. Анда эдебий хадим, болюк мудири олып чалышты. 1964 сенеси Ташкент Девлет университетининъ журналистика болюгини битирди. Чиназ район газетасынынъ муаррири, Ташкент виляет газетасынынъ мухбири, Янъыёл район газетасы муаррирининъ муавини ве муаррири вазифелеринде чалышты.
1982 сенеси Закир Къуртнезир Ташкентте ана тилимизде чыкъкъан «Йылдыз» меджмуасы баш муаррирининъ муавини вазифесине давет олунды. Анда 1985 сенесининъ ноябрине къадар чалышты. 1984 сенесининъ мартындан итибарен эки йыл девамында Озьбекистан Языджылары бирлиги Къырымтатар эдебияты кенъешине реислик япты. 1990 сенесинден берли кене «Йылдыз» меджмуасында муаррир муавинидир.
Закир Къуртнезирнинъ «Папийим» адлы биринджи шиири 1951 сенеси джумхуриет балалар газетасы «Ленин учкъуны»нда озьбек тилинде басылды. Студентлик йылларында ве сонъундан онынъ манзумелери джумхуриет, виляет, район газеталары ве меджмуаларында сыкъ-сыкъ корюнип башладылар. О девирде о эки тильде язды. «Ленин байрагъы» (шимди «Янъы дюнья») газетасынынъ даимий муэллифлеринден бирине чевирильди. Бир сыра шиирлери, очерклери ана тилинде, русча ве озьбекче ортакъ джыйынтыкъларгъа кирсетильдилер.
Шаирининъ ильки китабы «Фиданлар» шиирлер джыйынтыгъы 1969 сенеси басылып чыкъты. Шундан сонъ «Сизге багъышлайым» (1978), «Сен кульгенде» (1982) шиирлер джыйынтыкълары, «Тебессюм» (1984) очерклер ве эдебий къайдлар, «Мирас» (1991) повестьлер, «Аджылыкъкъа баргъанда…» (1999) очерк китаплары нешир этильди.
Къырымгъа авушкъан сонъ, Закир Къуртнезирнинъ яратылыджыкъ фаалиети даа да кенишледи. Янъы эсерлер яратувнен бир сырада о терджиме саасында да джиддий огърашмакъта. Белли эдибимиз Джафер Сейдамет Къырымэрнинъ «Нурлу къабирлер» китабыны тюркчеден къырымтатар тилине чевирип, «Йылдыз» меджмуасында бастырды.
Сонъки йылларда Закир Къуртнезир диний эдебиятымызны зенгинлештирюв огърунда семерели хызметлер япмакъта.
Къырым матбуаты тарихында биринджи олып, «Хидает» адлы диний-ичтимаий газетагъа темель къойды ве оны нешир эттирмекте. Къырым телевидиниесинде узун муддет джемаатчылыкъ эсасында «Инсанлар ве такъдирлер», «Дин ве урф-адетлеримиз» программаларыны алып бара. 1995 сенеси ноябрь 18-де Къырым мусульманларынынъ I Къурултайында Къырым муфтисининъ диний тасиль ве матбуат-нешир ишлери боюнджа муавини вазифесине сайланды.
Закир Къуртнезир 1978 сенесинден Языджылар бирлигининъ азасыдыр. О, Озьбекистанда нам къазангъан журналист унваныны алды. Фахрий ярлыкъларнен такъдирленди.
Акъмесджит районынынъ Шумхай (Заречное) коюнде яшай.
Будыр меним Ватаным
Дагълары кокни опер,
Багълары шербет-шекер,
Абадан кой ве шеэр, —
Будыр меним Ватаным.
Сувлары салкъын, тыныкъ,
Дагъларынды ювез фындыкъ,
Озю хазине-сандыкъ –
Будыр меним Ватаным.
Яйлада къоюн, къозу,
Сербесттир огъул, къызы.
Эр бир ерде бар изи,-
Будыр меним Ватаным.
Топрагъы алтын киби,
Меденле толу тюбю,
Халкъым онынъ саиби, —
Будыр меним Ватаным.
Онъа эр кес «Ана» дер,
Ич тапылмаз бойле ер,
Эр бир татар шойле дер:
Будыр меним Ватаным
Закир Къуртнезир
Эсерлери
Къуртнезир Закир. Фиданлар: Шиирлер. – Ташкент: Эдебият нешрияты, 1969. – 64с.
Къуртнезир Закир. Сизге багъышлайым: Шиирлер. – Ташкент: Эдебият ве санъат нешрияты, 1978. – 47с.
Къуртнезир Закир. Сен кульгенде: Шиирлер. – Ташкент: Эдебият ве санъат нешрияты, 1982.– 96с.
Къуртнезир Закир. Тебессюм: Очерклер.– Ташкент: Эдебият ве санъат нешрияты, 1984.– 174 б.: портр.
Къуртнезир Закир. Мирас: Повестьлер.– Ташкент: Эдебият ве санъат нешрияты, 1991.– 208с.
Къуртнезир Закир. Аджылыкъкъа баргъанда…: Диний-тарихий очерк.– Акъмесджит, 1999.– 56 с: ресим.
Къуртнезир Закир. Къырымтатар эдиплери: Омюр ве яратыджылыкълары акъкъында къыскъа малюматлар- Симферополь: Таврия, 2000. – 223 с.
Ибадет ве дуалар китабы / Тертип эткен ве неширге азырлагъан Закир Къуртнезир; Рессам А. Алиев.– Акъмесджит: Къырым мусульманлары Диний идаресининъ нешири, 1997.– 208 б.
Къур’ан-ы Керим ве изаатлы манасы/ Азырлагъанлар: Саит Дизен, Закир Къуртнезир.– Акъмесджит: Таврида, 1998.– 650с.– Къырым мусульманлары Диний идаресининъ нешири; № 4).
Иджады акъкъында
Шемьи-заде Э. Яш къалем аркъадашларымызнынъ шиирий яратыджылыкълары акъкъында. [З. Къуртнезир] // Халкъ хызметинде. (Эдебий макъалелер.). – Ташкент: Эдебият ве санъат нешрияты, 1997. – С. 8.
Джеваире. Фиданлар. [Шиирлер джыйынтыгъы акъкъында] // Ленин байрагъы. – 1971. – февраль 18.
Османов А. Федаийлик: [Языджы З. Къуртнезир 60 яшында] // Янъы дюнья. – 1993. – декабрь 10.
Эдемова У. Фиданлар осьтилер… [Эдип Закир Къуртнезир – 60 яшында] // Къырым. – 1993. – декабрь 18.
Меджитов В. Окъудым, бегендим: [З.Къуртнезирининъ «Сагъ олунъыз, адамлар» повести акъкъында] // Йылдыз. – 1985. – №5. – С.144.
Велиев А. Къуран-ы Керимнинъ кене бир изаатлы терджимеси […З. Къуртнезир // Янъы дюнья. – 1999. – март 27.
По страницам родной литературы: [Новый сборник З. Куртнезира «Къырымтатар эдиплери»] // Голос Крыма. – 2000. – 3 ноября.