«…МЕМЛЕКЕТНИ КЪУРТАРМАГЪА БОРДЖЛУ ЭДИМ»
«…МЕМЛЕКЕТНИ КЪУРТАРМАГЪА БОРДЖЛУ ЭДИМ»
НОМАН ЧЕЛЕБИДЖИХАННЫНЪ ХАТЫРАСЫНА СЕРГИ АЧЫЛДЫ
22-февраль куню Исмаил Гаспринский адына миллий китапханемизде Къырым укюметининъ ильк реиси, Къырым, Акърусие, Литва ве Полониянынъ Муфтиси Номан Челебиджиханнынъ фаджиалы олюмине 95 йыл толувы мунасебетинен, шанлы шеитимизге багъыш- лангъан сергининъ ачылыш мерасими олып кечти.
Тедбирни китапхане мудиреси Гульнара Ягьяева алып барды. О, бу тедбир китапхане, Къырымтатар языджылар бирлиги ве «Маарифчи» бирлешмесининъ ишбирлигинде тешкилятлангьаныны айтыр экен, сёзни «Маарифчи» бирлешмесининъ реиси Сафуре Каджаметовагьа берди. О, чыкъышында эки кунь девамында Номан Челебиджихан- гъа багьышланып отькериледжек тедбирлер акъкъында малюмат берди ве эр кесни шу тедбирлерде иштирак этмеге чагъырыр экен, джумледен, бойле деди.
— Номан Челебиджихан, вахшийлердже ольдюрильди, онынъ кьабри ёкъ, онынъ руху халкъымызнынъ келеджеги ичюн даа раатсыз. Ойле экен, эпимиз тедбирлерде иштирак этейик ве онынъ хатырасы огюнде баш эгейик.
Къырымтатар языджылар бирлигининъ реиси Риза Фазыл чыкъы¬шында:
— Челебиджиханнынъ матем кунюни эр йыл къайд этер экенмиз, онынъ япкъан ишлерини девам эттирмек элимизден кельмесе, буны къайд эткенимизден бир файда ёкъ. Бизим макьсадымыз эр бир ерде Челебижиханнынъ гъаелерини, макъсадыны омюрге кечирмек ичюн онынъ япкъанларыны хатырлап, ишини девам этмеге тырышмакътыр. Ялынъыз бойле этип, биз онынъ рухуны шад этебилемиз.
Эльбетте, о, тек сиясетчи дегиль, о шаир, эдебиятчы, иджаткяр, къалеми кучьлю адам эди. 0, апсханеде отургъанда «Бастырыкъ» адлы шиирини язды. Онынъ «Къарылгъачлар дуасы» эсери классик эдебиятымызнынъ нумюнесидир, – деди.
Сергини тантаналы суретте Сафуре Каджаметова ве Риза Фазыл ачты. Номан Челебиджиханнынъ «Ант эткенмен» шиирине язылгъан миллий гимнимиз янъгьырады.
Китапхане хадими Зарема Ислямова сергини такъдим этер экен, анда нумайыш этильген Номан Челебиджиханнынъ омюри ве аятыны айдынлаткъан эсерлер, китаплар, джыйынтыкълар, макъалелер, весикъалар акъкъында къыскъадан малюмат берди. Сергиде къырымтатар, украин, рус, азербайджан тиллериндеде малюматлар олгьаныны ве истегенлер онынъ акъкъында чокъ меракълы малюматлар тападжагъыны бильдирди. Серги эки афта девамында чалышаджагъыны айтты.
Сонъра шаир Иса Абдураман сёзге чыкъты ве:
— Номан Челебиджихан яшагъан девир ойле бир агьыр девир эди ки, о бунъа бакъмадан, халкъым деп, курешти. Мен бильгениме коре, о заманда биле сиясетчилеримиз арасында базы бир анълашылмамазлыкълар олгъан. Онынъ яш башынен къурбан олмасына шу бирликсизликнинъ тесири де олгьандыр, деп беллейим. Шимдики куньде сиясетчилеримиз арасында да анълашылмамазлыкълар ёкъ дегиль. Мен оларнынъ бирлик олгьаныны истер эдим. Халкънынъ огюнде кеткен ве макъсаткъа иришмек ичюн, догъру ёлгьа алып баргьан бойле адамларнынъ чокъча олмасыны истер эдим, – деди шаир Шерьян Али:
— Номан Челебиджихан миллетимизнинъ гъуруры, фахры ве мерданесидир. 1917 сенеси I Къурултайымызнынъ ачылув арфесинде олып кечкен музей ачылувы мерасиминде айткъан нуткъунда биз эдждатларымызнынъ харабелери арасында турамыз.
Бу эдждатлар мерд эди, джесюр эди, деген эди. Озю де бизим эдждатларымызнынъ ишини девам эттирип, мерд олды, джесюр олды. Биз ичюн о адалет, куреш, миллетине севги мектеби олып къалды. Биз ондан огренмек ве гъаелерини аяткъа тедбикъ этмек керекмиз.
0, шу нуткъунда миллетни илерилетмек ичюн дёрт унсур бар, яни дёрт шей миллетни яшата ве илерилете биле. Биринджиси эдебият, экинджиси илим, учюнджиси тиджарет ве санайы, дёртюнджиси исе сиясет дей. Амма бизде сиясет биринджи ерде.
Лякин бизде биринджи ерде эдебиятымыэ, медениетимиз, тилимиз турмакъ керек. Биз бунынъ эсасында оссек, Номан Челебиджихан айткъаны киби миллетни илерилетмек мумкюн оладжакъ, – деди.
Тедбирнинъ экинджи къысмында шаирлеримиз Номан Челебиджи¬ханнынъ язгъан эм де онынъ акъ¬къында озьлери язгъан шиирлерини окъудылар.
Иса Абдураман Челебиджихангъа багьышлап язгъан «Анткъа садыкълыкъ», Шерьян Али «Мавылыкъ», Риза Фазыл Номан Челеби¬жиханнынъ «Айгиди, татар яшлары» шиирини ве шу шиир тесиринде озю язгъан «Айгиди, татар халкълары», «Бу демек Ватандыр» адлы шиирлерини окъуды.
Тедбирнинъ сонъунда Таврия миллий университетининъ биринджи курс талебеси Эдип Эмир озю язгъан, амма айткъанына коре, даа ады къоюлмагъан шиирини буюк эеджаннен ильк кере окъуды ве тедбирге кельгенлернинъ алгъышыны къазанды.
Мен беллесем. илериде биз онынъ даа чокъ шиирлерини окъурмыз.
Шерьян агъа чыкъышында Номан Челебиджиханнынъ айткъаныны хатырлаткъаны киби, иншалла, эдебиятымыз, медениетимиз, тилимиз биринджи ерге кечер ве миллетни илерилетмек мумкюн олур.
Наджие АМЕТОВА.
Ресимде: Серги.